Ka kaluar një vit që kur bashkësia ndërkombëtare i dha mbështetje objektit të qasjes globale të vaksinave COVID-19 (COVAX), për të udhëhequr një përpjekje mbarëbotërore për t’i dhënë fund fazës akute të pandemisë. Iniciativa synonte të siguronte që çdo vend, dhe jo vetëm ata me para ose burime të mjaftueshme, të mund të hynin në vaksinat për shpëtimin e jetës sapo të bëhen të disponueshme.
Një vit më parë, askush nuk e dinte kur apo edhe nëse mund të ishte e mundur të zhvillohej një vaksinë e sigurt dhe efektive kundër COVID-19, jo më 20 që janë në dispozicion sot. Por, që kur bëri dërgesat e para ndërkombëtare në shkurt, COVAX – një partneritet i krijuar nga Koalicioni për Inovacionet e Gatishmërisë Epidemike, Organizata Botërore e Shëndetit, UNICEF dhe Gavi, Aleanca e Vaksinave – ka shpërndarë më shumë se 235 milion doza vaksine në 139 vende. Vetëm Kina, India dhe Shtetet e Bashkuara kanë dhënë më shumë. Ky fillim i përhapjes më të madhe dhe më komplekse të vaksinave në histori i ka dhënë shpresë miliona njerëzve dhe ka hedhur themele të forta për mënyrën sesi ne reagojmë ndaj pandemive të ardhshme.
Megjithatë, shumë më tepër mund dhe duhej të ishin arritur deri tani. Është e papranueshme që vetëm 1.8% e njerëzve në vendet me të ardhura të ulëta kanë marrë dozën e parë të një vaksine COVID-19, krahasuar me 82% në vendet me të ardhura të larta dhe të mesme. Kjo pabarazi tronditëse është aq e pakuptimtë ekonomikisht, aq edhe shkatërruese për jetën njerëzore, me vlerësimin e fundit të kostos së daljes së ngadaltë nga pandemia, që arrin në 2.3 trilionë dollarë.
Bota ishte mjerisht e papërgatitur për një pandemi, dhe kjo reflektohet në sfidat me të cilat është përballur COVAX. Në kohën kur mbërriti financimi fillestar, vendet e pasura tashmë kishin mbyllur furnizimet e hershme të vaksinave. Ndalimet e eksportit që prekin furnizuesit kryesorë dhe vështirësitë e përjetuara nga shumë prodhues në rritjen e prodhimit në nivelin e kërkuar, gjithashtu minuan aftësinë e COVAX për të marrë akses në doza herët.
Falë mbështetjes së pothuajse të gjitha qeverive të G20, krahas asaj të fondacioneve dhe bizneseve private, COVAX tani ka mbledhur gati 10 miliardë dollarë dhe ka siguruar më shumë se 600 milion doza të dhuruara. Të gjitha përgatitjet janë në vend për përpjekjen më të plotë të vaksinimit që ka parë bota.
Bazuar në porositë që COVAX ka kryer tek prodhuesit e vaksinave dhe donacionet shtesë, qindra miliona doza të reja tani duhet të jenë në dispozicion çdo muaj. Ne duhet të sigurohemi që ata të arrijnë në vendet më të varfra dhe të futen në krahët e njerëzve. Për të shmangur vonesat e mëtejshme dhe që objekti të ketë sukses, ne kemi nevojë për mbështetje nga udhëheqësit e G20 në katër fusha kryesore.
Së pari, ne kemi nevojë për doza, dhe ne kemi nevojë për to tani. Premisa e COVAX ishte gjithmonë se objekti duhet të jetë në gjendje të negociojë dhe të blejë dozat e veta. Me komprometimin e qasjes sonë të hershme ndaj vaksinave, donacionet kanë luajtur një rol jetësor në ruajtjen e aftësisë sonë për të mbajtur dozat që rrjedhin tek ata që kanë më shumë nevojë. Nga 600 milion doza të premtuara për COVAX deri më tani, 100 milion tani janë dorëzuar. Ne kemi nevojë për më shumë, dhe së shpejti, me jetëgjatësi më të madhe dhe siguri më të madhe në mënyrë që vendet përfituese të kenë kohë të planifikojnë fillimin e tyre. Kjo mund të arrihet pa rrezikuar përpjekjet kombëtare të vaksinimit të vendeve me të ardhura të larta.
Ne gjithashtu kemi nevojë për udhëheqës të G20 që të mbështesin thirrjen tonë për transparencë. COVAX ka marrëveshje ligjërisht të detyrueshme me prodhuesit për më shumë se katër miliardë doza, por shumë shpesh është përballur me vonesa në qasjen e tyre. Pa një qartësi më të madhe në lidhje me librat e porosive të firmave, është e pamundur të dihet nëse këto ndërhyrje janë për shkak të sfidave të prodhimit ose trajtimit preferencial për aranzhimet dypalëshe. Duke këmbëngulur që prodhuesit janë transparentë në lidhje me afatet e porosisë së tyre, mund të sigurojë një fushë të barabartë loje ku askush – veçanërisht ata që jetojnë në vendet në zhvillim – të mos përplaset në radhën e vaksinave për shkak të një marrëveshjeje tjetër bilaterale.
Përveç sigurimit që prodhuesit të respektojnë angazhimin e tyre ndaj COVAX, qeveritë duhet ta bëjnë aksesin global të vaksinave përparësinë e tyre më të lartë. Vendet në pritje për doza për të cilat aktualisht nuk kanë nevojë duhet të lejojnë që COVAX të zërë vendin e tyre në radhë, në mënyrë që të marrim doza në vendet në nevojë tani.
Së fundi, vendet me të ardhura më të ulëta kërkojnë mbështetje të vazhdueshme financiare dhe teknike për përhapjen e tyre të vaksinave COVID-19. Forcimi i sistemeve shëndetësore kombëtare do t’i ndihmojë këto vende të sigurojnë shpërndarjen e dozave dhe të zbusin efektet dytësore të pandemisë, dhe do të lërë në vend infrastrukturën kritike për sigurinë e ardhshme globale të shëndetit.
Bazuar në parashikimin e fundit të furnizimit të ardhshëm të COVAX, kur plotësohen me doza përmes marrëveshjeve dypalëshe, aksesi i barabartë i vaksinës COVID-19 mund të mbrojë deri në 60% të popullsisë së rritur në 91 vende me të ardhura më të ulëta. Ky do të përfaqësonte një hap të madh drejt objektivit të OBSH -së prej 70%, i cili nevojitet për të eliminuar koronavirusin kudo, dhe COVAX përfaqëson mundësinë më të mirë për ta arritur atë.
Dështimi do të nënkuptonte më shumë jetë të humbura, sisteme të prishura të kujdesit shëndetësor, madje edhe variante më vdekjeprurëse dhe më të transmetueshme, dhe një pandemi pa fund në shikim. G20 nuk duhet të lejojë që kjo të ndodhë.
Seth Berkley, CEO i Gavi Alliance