Pandemia COVID-19 ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm në çdo sektor të ekonomisë botërore, dhe të gjithë agjentët ekonomikë po përpiqen të përshtaten jo vetëm me situatën e re, por po ndërtojnë edhe strategji se si të arrijnë të sigurojnë vazhdimësinë e biznesit në një treg që tashmë nuk do të jetë më si më parë.
Nga kjo qasje nuk janë të përjashtuar as qeveritë e vendeve të ndryshme e as entet rregullatore. Përpos qeverive, të cilat po përpiqen fort në aplikimin e politikave të ndryshme të transferimit të fondeve drejt ekonomisë dhe tregut, në forma direkte e indirekte, me qëllim nxitjen e kërkesës për mallra e shërbime, edhe rregullatorët e sidomos bankat qendrore kanë qenë mjaft aktive në drejtim të përdorimit të instrumenteve direkte të politikës monetare (sic është ulja e normave të interesit), me qëllim nxitjen e parave të dalin nga gjendja e fjetur nëpër depozita bankare, e të hidhen në ekonomi ne formën e investimeve apo konsumit duke nxitur kërkesën në treg.
Por, bankat qëndrore nuk kanë në dorë vetëm instrumentat tradicionale për të nxitur rritjen e sasisë së parasë në ekonomi. Ka edhe instrumenta financiare jo-tradicionalë të politikës monetare, të cilat e ndihmojnë bankën qendrore në këtë objektiv. Një ndër instrumentat jo-tradicionalë më të përdorur nga bankat qëndrore sidomos pas krizës financiare të vitit 2008, është i ashtuquajturi “lehtësim sasior” (Quantitative Easing – QE).
Shpjeguar me fjalë të thjeshta, nëpërmjet këtij instrumenti jo-tradicional, banka qendrore hyn direkt në bursë dhe në tregjet financiare dhe zgjidh ngërçin e likuiditetit, duke blerë direkt instrumentat e borxhit të emetuar nga korporatat private (obligacionet korporative) por edhe nga shtetet (obligacionet e thesarit). Një veprim i tillë, jo vetëm nxit ekonominë e vendit nëpërmjet injektimit të likuiditetit deri në kalimin e krizës, por edhe rikthen besimin e investitorëve të vegjël, të cilët me kursimet e tyre kanë investuar në letra me vlerë në bursa.
Në daljet e fundit publike të Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, është bërë e ditur qartësisht që edhe banka jonë qëndrore ka një plan të mirëmenduar për të përdorur instrumentin e Lehtësimit Sasior. Por, ashtu siç është evidenduar edhe nga z. Sejko në daljet publike, duke qenë se aktualisht në tregjet financiare dytësore dhe në Bursën Shqiptare tregtohen vetëm obligacione të emetuara nga Qeveria, edhe ky instrument pritet të përdoret, eventualisht, vetëm për investime në këto tituj.
Përtëj status-quo-së në tregun e letrave me vlerë në vend, duhet thënë që ky është një moment i artë për të bërë një kalim të guximshëm edhe drejt përdorimit të obligacioneve të korporatave, por në një mënyrë të zgjuar dhe të matur. Më konkretisht, sot shteti është prezent me aksione në mjaft korporata të mëdha sic janë OSHEE, KESH, OST, UKT, Posta Shqiptare, Porti Durrës dhe ndërmarrje të tjera, që funksionojnë si shoqëri aksionare, por që nuk kanë aksioner sipërmarrës privatë, por shtetin. Këto korporata kanë pozicione huamarrjeje jo vetëm nga donatorë të ndryshëm (pjesë e projekteve shtetërore), por kanë edhe kredi tregtare nga tregu bankar.
Nëse shteti si aksioner do të vendoste që të zëvendësonte kredinë që ndërmarrjet publike kanë në bankat tregtare me emetimin e Obligacioneve Korporative, kjo nuk do të rriste borxhin publik, por do të sillte një sërë efektesh zinxhir të mirëpritura për tregun. Më konkretisht:
Së pari, do t’u jepte mundësinë korporatave shtetërore të merrnin hua nga tregu dhe publiku nëpërmjet listimit në Bursën Shqiptare, me norma relativisht më të ulëta se sektori bankar, duke ulur kostot.
Së dyti, emetimi i këtyre obligacioneve, do i jepte mundësinë Bankës së Shqipërisë të blinte në bursë këto instrumente nëpërmjet programit të lehtësimit sasior, duke rritur likuiditetin në tregun financiar, madje me një nivel shumë më të ulët rreziku , sepse këto korporata në fund të fundit janë borxh sovran (i garantuar nga shteti).
Së treti, listimi në Bursën Shqiptare i këtyre kompanive, do të rriste nivelin e transparencës financiare dhe reduktonte mundësinë e abuzimit me fondet publike nëpër këto kompani.
Së katërti, listimi i korporatave shtetërore shkon në linjë me politikën e Qeverisë (dhe çdo qeverie) për luftimin e evazionit fiskal, e këtu Shteti jep shembullin e vet të parë duke listuar korporatat që ka nën pronësi.
Së pesti, listimi i këtyre korporatave shtetërore, do të rriste ndjeshëm velrësimin e Shqipërisë në renditjen e raportit Doing Business 2020 që për gatit Banka Botërore.
Historia e zhvillimit ekonomik në vendin tonë ka treguar që shpesh herë që zgjidhjet dhe asetet për problemet i kemi pasur, por nuk kemi ditur t’i përdorim në kohën dhe mënyrën e duhur. Ky është nga ato rastet ideale, që tregu financiar dhe Qeveria nuk duhet ta humbasin. Ekonomia ka nevojë për likuiditet që të vijojë rrugën e vështirë drejt kthimit në normalitet.
Paskan shkuar kohët e arta kur paraja e re së paku synohej të qe neutrale. Jo më, tashmë i bëjmë favore kompanive të veçanta me sa duket.
Mendoj se autori nuk propozon blerje direkte të borxhit nga Banka e Shqipërisë, por një rifinancim të kredive përmes emetimit të obligacioneve në treg të hapur. Më pas, këto instrumente, në teori, mund të jenë pjesë e portofolit të blerjeve nga Banka e Shqipërisë në një program të mundshëm lehtësimi sasior.
Është më shumë një zgjidhje që synon të aktivizoje instrumentet e tregut të kapitalit, duke e marrë shteti iniciativën i pari, përmes kompanive publike. Pastaj kjo krijon edhe një hapësirë për injektim shtesë paraje nga Banka Qendrore, po u paraqit nevoja.
Një zgjidhje pak e sforcuar, por për kushtet e Shqipërisë duket propozim interesant.
Ideja ne fakt eshte shume revolucionare dhe duhet perqafuar. nuk e di sa e gatshme eshte Qeveria qe te detyroje kompanite shteterore te listohen ne Burse. Vetem kete merak kame tek burokracia, se procesi eshte shume burokratik…sa te marre endimin kompania, sa tia miratoje Ministria e linjes sa te shkoje ligji ne paralemnt ..yyyyyy do shume kohe. Gjithesesi, edhe BSH lehtesimin sasior ska kuptim ta beje me bondet e Qeverise se i bie qe indirekt po financon qeverine. nese do me pas impakt ne treg duhet te bleje direkt bondet private te biznesit. Atehere i ka dhene impact positive ekonomise. E ne keto kohe qe biznesi i madh ka per te pas shume probleme me access to finance.
Financiero, se shef mor daje qe shkrimi flet per Corporate Bonds…. jo per listim aksionesh te kompanive shteterore. Listimi i Corporate Bonds ….ska asnje lidhje me burokracine, sepse NUK ESHTE PRIVATIZIM lale. Ate vendim e merr CEO i kompanise, ia con Asamblese se Aksioenreve apo Bordit se varet kush e ka tagrin ligjor per ta iratu, dhe pastaj aplikon ne Burse per listim.
Me duket nje proces qe mbaron per 3 muaj nese ka deshire e vullnet autoritetet.