Tani më shumë se kurrë, Mekanizmi Evropian i Stabilitetit duhet të përshtatet që të menaxhojë borxhet e shteteve anëtare të eurozonës. Në të kundërt, stabiliteti financiar i bllokut do të rrezikohet dhe qeveritë do të penalizohen thjesht për mbështetjen e qytetarëve të tyre gjatë pandemisë.
ROME / EDINBURGH – Zona e euros ka nevojë për një politikë të re të përbashkët që të menaxhojë borxhet sovrane të akumuluara nga vendet anëtare në sajë të pandemisë. Banka Qendrore Evropiane aktualisht mbulon një pjesë të madhe të këtyre borxheve, por do të duhet të tërhiqet nga ato kur ta diktojnë politikat monetare.
Kurdo që ky proces të fillojë, mund të shkaktojë turbulenca në tregjet financiare të zonës euro. Kjo, nga ana tjetër, do të rrisë koston e borxhit publik, duke rritur spektrin e paqëndrueshmërisë sistematike sektorin bankar që do të jetë dobësuar tashmë nga një valë e re e kredive joperformuese.
Për shkak të këtyre shqetësimeve, borxhi publik i mbajtur nga BQE duhet të mbahet larg tregjeve financiare për një kohë të pacaktuar, duke kërkuar që Mekanizmi Evropian i Stabilitetit të blejë letra me vlerë të qeverisë të mbajtura nga BQE me fonde të gjeneruara nga lëshimi i detyrimeve të veta në euro. Kjo mund të bëhet pa ndonjë ndryshim të Traktatit ESM, dhe pa shkelje të kufizimeve të traktatit mbi bashkimin e borxhit.
Raporti mesatar i borxhit sovran të borxhit ndaj PBB-së në zonën e euros pritet të arrijë në 102%, me shtatë vende afër, ose mbi 120% (Italia është në 160%, dhe Greqia është mbi 200%). Me rritje nominale vjetore prej rreth 3% (duke supozuar se inflacioni do të kthehet në 2%), duke i ulur këto raporte borxhi në 60% në 20 vjet – siç kërkohet nga Pakti i Stabilitetit dhe Rritjes (i pezulluar) – do të kërkonte që këto vende të kenë teprica të konsiderueshme primare prej 2-4% të PBB-së.
Por duke pasur parasysh nevojën për të siguruar mbështetje të vazhdueshme për rimëkëmbjen, ilaçet tradicionale të përmbajtjes buxhetore për të shlyer borxhin sovran nuk do të ishin në përputhje me qëndrueshmërinë e borxhit. Për më tepër, kjo do të kufizonte aftësinë e vendeve anëtare për të parandaluar që plagët ekonomike dhe sociale të shkaktuara nga pandemia të bëhen plagë të përhershme. Ristrukturimi i borxhit nuk është një opsion i zbatueshëm, sepse do të shkaktonte kërdi në ekonomitë e vendeve me shumë borxh, duke rrezikuar potencialisht stabilitetin ekonomik dhe financiar në të gjithë zonën e euros.
Në fund të fundit, pra, ndërtimi aktual i borxheve sovrane nuk mund t’u lihet shteteve anëtare që t’i vetëmenaxhojnë. Për arsye se problemet e politikave që ngrihen prekin të gjithë anëtarët, ato duhet të adresohen kolektivisht.
Që nga fillimi i vitit 2021, zotërimet e titujve sovranë të BQE-së kishin tejkaluar € 3 trilionë ($ 3.6 trilionë) – ose rreth 30% të borxhit sovran të përgjithshëm të pashlyer në zonën e euros dhe afërsisht të njëjtën pjesë të PBB-së së eurozonës. Programet e vazhdueshme të reagimit pandemik mund të shtojnë edhe 1.5 trilionë euro para se të ndërpriten.
Nëse këto borxhe nuk rinovohen në maturim, kushtet e likuiditetit mund të shtrëngohen si rezultat i vendosjes së letrave me vlerë ekuivalente nga vendet anëtare në tregjet financiare. Për të siguruar qëndrueshmëri financiare të zonës euro dhe për të parandaluar që vendet me shumë borxh të gjenden ngushtë, këta sovranë duhet të mbahen larg tregjeve të kapitalit për një periudhë më të gjatë nga sa justifikohet nga vlerësime të pastra të politikës monetare.
Është e pakuptimtë të mendosh se rifinancimi i borxhit COVID-19 duhet t’i nënshtrohet disiplinës së tregut, sepse kjo thjesht do të penalizonte qeveritë në mbrojtjen e qytetarëve të tyre gjatë pandemisë.
Me fjalë të tjera, stabiliteti financiar është arsyeja kryesore për të ndërhyrë dhe për të menaxhuar borxhet e papaguara të sovranitetit në eurozonë dhe jo politika monetare. Detyra nuk mund t’i besohej përgjithmonë BQE-së pa zbehur kufirin midis politikës monetare dhe politikës fiskale, siç përcaktohet nga Gjykata e Drejtësisë e BE-së. Kjo është arsyeja pse ne propozojmë një strukturë të re kredie për t’i mundësuar ESM gradualisht të marrë sovranë të mbajtur nga BQE, dhe t’i rinovojë ato për një kohë të pacaktuar.
Sipas kësaj marrëveshje, rreziku sovran nuk do të transferohej tek ESM, por përkundrazi do të mbetej me bankat qendrore kombëtare. ESM do të evoluonte në një agjenci të menaxhimit të borxhit në zonën e euros dhe meqenëse kostoja e ripagimit nuk do të zhvendosej në ESM, nuk do të kishte rrezik të shkelte klauzolën moslargimit të Traktatit Evropian.
Për të financuar blerjet e saj sovrane, ESM do të lëshonte detyrimet e veta, të cilat do të garantoheshin nga portofoli i saj sovran, kapitali i saj i bollshëm dhe shtetet anëtare të ESM. Kështu, struktura do të krijonte një bazë të përshtatshme për një treg të gjerë, të thellë, likuid në një aset të ri të sigurt evropian.
Blerjet e ESM do të vazhdojnë për aq kohë të jetë e nevojshme për të zvogëluar borxhin mesatar sovran të lënë me investitorët privatë në eurozonë në nën 75% të PBB – një raport borxhi që mund të vendoset (duke ndryshuar Protokollin e Traktatit për procedurat e deficitit të tepërt) si blloku referencë e re e borxhit ndaj PBB-së.
Struktura do të krijohet sipas Nenit 14 (në lidhje me ndihmën financiare paraprake) të Traktatit të rishikuar të ESM. Në përputhje me rrethanat, kushtëzimi makroekonomik i bashkangjitur në ndihmën financiare të ESM sipas nenit 12 të traktatit nuk do të zbatohej. Në vend të kësaj, duhet të ketë kushtëzim të lehtë që kërkon respektimin e kritereve të përgjithshme të pranueshmërisë të mjaftueshme për të siguruar stabilitetin financiar të zonës euro. Natyrisht, një parakusht për pranimin e skemës sonë është që SGP duhet të reformohet për të vendosur një regjim më të besueshëm të disiplinës buxhetore.
Pasi të zbatohet, propozimi ynë do të lejojë BQE të rimarrë pavarësinë e saj. Vendimet e saj të politikës monetare nuk do të kufizoheshin më nga nevoja për të mbajtur kushte të qëndrueshme në tregjet evropiane të borxhit sovran. Emetimi i sasive të mëdha të letrave me vlerë të sigurta në euro do të lehtësonte presionet e normave të interesit në Bund Gjerman dhe instrumente të tjerë të borxhit “të sigurt” në tregjet financiare të vendeve anëtare.